विठूराया कार्तिकी एकादशीला जागा होता.आषाढी एकादशीची देवशयनी एकादशी अशी ख्याती करणारा आहे.प्रबोधिनी एकादशी असे कार्तिकी एकादशीला म्हटले जाते. देवाचे लाखो भक्त पंढरपुरात ‘उठी उठी गोपाळा’ म्हणत एकत्र होतात. तुलसी विवाहला कार्तिकी एकादशीनंतर द्वादशीपासून प्रारंभ होतो.
तुलसी विवाहाची समाप्ती कार्तिकी पौर्णिमेस होते. आपली लेक म्हणावयाची लोकपरंपरा तुळशीला आहे.बाळकृष्णाच्या मूर्तीशी तुळशीचे लग्न अनेक ठिकाणी मोठ्या कौतुकाने लावले जाते. तुळशी विवाह कधी आहे? कसा करावा तुळशी विवाहची विधी? चला तर मग जाणून घेऊया की तुलसी विवाहाची आख्यायिका आणि यंदाचा शुभ मुहूर्त कोणता आहे.
तुळशीला भारतीय संस्कृती आणि परंपरा यांमध्ये अनन्य साधारण महत्त्व आहे. धार्मिक किंवा सांस्कृतिकदृष्ट्या महत्त्वाची नसून, ती आरोग्यदायी आहे असे तुळस मानली गेली आहे. अतिशय गुणकारी म्हणून तुळस मानली गेली आहे. मोठ्या थाटामाटात देशभरात तुळशी विवाह साजरा केला जातो. वैवाहिक जीवनात तुळशी विवाह विधी केल्यास आनंद मिळतो असे मानले जाते. कन्यादानाचे पुण्य तुलसीविवाहामुळे प्राप्त होते, अशी मान्यता असल्याचे सांगितले जाते. तुळशीचे लग्न एकादशी ते पोर्णिमा या काळात पार पडते. तुळशीचे लग्न दिवसभरात कधीही लावता येते.तुळशीचे लग्न काही ठिकाणी सकाळी, काही ठिकाणी सायंकाळी, तर काही ठिकाणी रात्री लावतात.
तुलसी विवाहाचा शुभ मुहूर्त कोणता?
२३ नोव्हेंबर २०२३ रोजी ,कार्तिकी एकादशी गुरुवार आहे. तुलसीविवाहारंभ कार्तिक शुद्ध द्वादशीपासून होते. तुळशीचे लग्न शुक्रवार, २४ नोव्हेंबर २०२३ पासून लावले जाईल. तुलसी विवाह २७ नोव्हेंबर २०२३ रोजी कार्तिक पौर्णिमेपर्यंत करता येऊ शकेल. २३ नोव्हेंबर २०२३ रोजी रात्रौ ०९ वाजून ०२ मिनिटांनी कार्तिक शुद्ध द्वादशी सुरू होत आहे. रविवार, २६ नोव्हेंबर रोजी दुपारी ०३ वाजून ५३ मिनिटांनी कार्तिक पौर्णिमेला प्रारंभ होईल.सोमवार, २७ नोव्हेंबर २०२३ रोजी दुपारी ०२ वाजून ४५ मिनिटांनी कार्तिक पौर्णिमा समाप्ती होणार आहे. सिद्धी योग, सर्वार्थ सिद्धी योग आणि अमृत सिद्धी योग असे तुलसी विवाह काळात काही अद्भूत शुभ योग जुळून येत आहेत.
तुलसी विवाहाचे स्वरुप :
तुळशी वृंदावनाची रंगरंगोटी करतात, घरातीलच कन्या मानून,सजवितात. तुळशीची आणि कृष्णाची पूजा कुटुंबातील कर्ता माणूस स्नान करून करतो. हळद व तेल लावून त्यांना मंगल स्नान घालतो. मांडव म्हणून उसाची वा धांड्याची खोपटी ठेवून,तुळशीला नवीन वस्त्र पांघरतात. विष्णूला पूजेचे उपचार समर्पण करून जागे करतात. मंगलाष्टके म्हणून बाळकृष्ण व तुळस या दोघांमध्ये अंतरपाट धरून विवाह लावला जातो. यानंतर कर्त्याने तुळशीचे कन्यादान करावे व नंतर मंत्रपुष्प आणि आरती करावी असा संकेत आहे. श्रीकृष्णासारखा आदर्श वर मिळावा घरच्या कन्येस असा त्यामागील हेतू आहे. तुळशीभोवती दीप आराधना या विधीच्या वेळी करण्याची पद्धती आहे. वाद्यांच्या आणि फटाक्यांच्या दणदणाटात काही ठिकाणी तुळशीची व बाळकृष्णाची मिरवणूक काढली जाते.
तुलसीविवाहाची आख्यायिका:
पौराणिक कथेनुसार, असूरांचा राजा जालंधरशी वृंदा नावाच्या एका मुलीचा विवाह लावण्यात आले होते. वृंदेचे पावित्र्य मोडीत काढणे दुष्ट जालंधरचा पराभव गरजेचे होते. जालंधरचे रूप भगवान विष्णू यांनी घेतले आणि तिचे पावित्र्य भंग केले.असूरांचा राजा जालंधरचा वध महादेव यांनी केला. यानंतर वृंदा सती जाते. या सर्व प्रकाराने भगवान विष्णू मनोमन दु:खी झाले. जिथे वृंदा सती जाते, तिथे तुळशीचे रोप लावले. कृष्णावतारात रुक्मिणी म्हणून जन्मलेल्या वृंदेशी भगवंतांनी लग्न वृंदेवर केलेल्या अन्यायाचे परिमार्जन व्हावे म्हणून केले. कार्तिकी द्वादशीचा तो दिवस होता. आपण ‘तुळसी विवाह प्रारंभ’ म्हणून आता साजरा करतो.तुळस प्रत्येक घराच्या दारात असावी, असा संकेत पूर्वापार रूढ आहे. अनेक मार्गांनी तुळशीला आपल्या दैनंदिन जीवनात सामावून घेण्यासाठी तुळशीला प्रदक्षिणा घालावी, तुळशीच्या लाकडाचे मणी करून त्यांची माळ गळ्यात घालावी.
