विभाग १ - तोंडी / प्रात्यक्षिक
प्र. १- पुढील नावे सांगा.
अ) अपुष्प वनस्पती
ब) ठिसूळ पदार्थ
क) प्राणीजन्य पदार्थ
ड) स्निग्ध पदार्थ
इ) ओझोन संरक्षण दिन
प्र. २ - अ) तापमापीच्या मदतीने स्वतःचे/ कोमट पाण्याचे / थंड पाण्याचे तापमान मोजून सांगा.
ब ) भूकंप / उष्माघात / सर्पदंश अशावेळी काय करावे ते मित्रांच्या मदतीने कृती करून दाखवा.
विभाग २ - लेखी
प्र. ३ अ) कोण कशाच्या साहाय्याने श्वसन करतो?
1) मासा:
2) मानव:
ब) पृष्ठवंशीय प्राण्यांच्या नावाला गोल करा.
झुरळ गांडूळ मासा गोगलगाय साप
क) खालील प्रयोग आकृतीचे निरीक्षण करून कोणते अनुमान निघते लिहा.
ड) खालील आकृती पूर्ण करा.
सांध्याचे प्रकार
1. चल सांधे
2. __________
1. चल सांधे
अ.__________
ब. ___________
क. __________
प्र. ४ अ) चूक की बरोबर ते लिहा.
१) अन्नाची भेसळ करणे हा कायद्याने गुन्हा आहे.
२) पदार्थ शिजत असताना C जीवनसत्त्व लवकर नष्ट होते.
३) भारतात रबराचे सर्वांत जास्त उत्पादन 'कर्नाटक' राज्यात होते.
ब) गटात न बसणाऱ्या शब्दाचा पर्याय क्रमांक चौकटीत लिही.
१) १) महापूर २) वादळ ३) युद्धे ४) दुष्काळ
२) १) जीवनसत्त्व अ २) जीवनसत्त्व क ३) जीवनसत्त्व ड ४) जीवनसत्त्व के
क) का ते लिहा.
१) उन्हाळ्यात सुती कपडे वापरावेत.
२) ओझोन थरास पृथ्वीचे संरक्षक कवच म्हणतात.
ड) खालील प्रवाही तक्ता पूर्ण करा.
______________ .:: काचेचे गुणधर्म ::. _______________
प्र. ५ अ) खालील तक्ता पूर्ण करा.
अ.न. अन्नपदार्थ भेसळीचे पदार्थ
१ काळी मिरी _____________
२ आइस्क्रीम ______________
ब) जोड्या लावा.
1. जीवनसत्त्व ड 2. जीवनसत्त्व अ 3. आयोडीनचा अभाव 4. जीवनसत्त्व क
क) फरक लिहा.
वनस्पती | प्राणी
ड) पृथ्वीवर हवा नसती तर काय झाले असते ?
प्र. ६ अ) 'त्वचेची रचना' आकृती काढून नावे द्या.
ब) खालील तक्ता पूर्ण करा.
वस्तू:
कशापासून बनवतात ?
कारण
क) खालील प्रवाही तक्ता पूर्ण करा.
ड) चुकीच्या जोडीच्या पर्याय क्रमांक चौकटीत लिहा.
१) पोलीस - १००
२) आपत्ती नियंत्रण कक्ष-१०८
३) रुग्णवाहिका - १०२
४) अग्निशामक दल - १०५
उत्तरे
प्र. १ - पुढील नावे सांगा:
अ) अपुष्प वनस्पती: फर्न, मॉस (अनावृतबीज वनस्पती ज्या फुलं तयार करत नाहीत)
ब) ठिसूळ पदार्थ: काच, मातीची भांडी
क) प्राणीजन्य पदार्थ: दूध, लोकर, रेशीम, मध
ड) स्निग्ध पदार्थ: तूप, तेल, लोणी
इ) ओझोन संरक्षण दिन: 16 सप्टेंबर
प्र. २
अ) तापमापीच्या मदतीने स्वतःचे/कोमट पाण्याचे/थंड पाण्याचे तापमान मोजून सांगा:
1. तापमापी वापरण्याची पद्धत:
तापमापी तपासा: सुनिश्चित करा की तापमापी स्वच्छ आणि कार्यरत आहे.
पाण्यात बुडवा: थंड पाण्यात तापमापीचे तळ ठेवा.
पाण्याचे तापमान मोजा: तापमापीने वाचन घ्या आणि तापमान काढा.
कोमट पाण्यासाठीही: याच पद्धतीने कोमट पाण्याचे तापमान मोजा.
ब) भूकंप/उष्माघात/सर्पदंश अशावेळी काय करावे ते मित्रांच्या मदतीने कृती करून दाखवा:
1. भूकंप:
सुरक्षित स्थळी जा: भूकंपाच्या वेळी सुरक्षित ठिकाणी जावे, जसे की:
मोकळ्या जागेत: इमारतीच्या बाहेर किंवा चौरसावर.
पडलेल्या वस्तूंपासून दूर रहा.
जागेवर वसा घेणे: जमिनीवर बसून सुरक्षित ठिकाणी थांबणे.
2. उष्माघात:
पाण्यात किंवा सावलीत जा: उष्माघाताच्या स्थितीत त्वरित थंड पाण्यात जावे किंवा सावलीत जावे.
पाणी प्या: हायड्रेटेड राहण्यासाठी पाण्याचे सेवन करणे.
उष्णता कमी करण्यासाठी कंबल वापरा: थंड कंबल किंवा बर्फाची पुठ्ठा वापरणे.
3. सर्पदंश:
रुग्णाला आराम देणे: दंश झालेल्या व्यक्तीला आरामदायक ठिकाणी ठेवणे.
दंशाच्या जागेला मोकळा ठेवा: दंशाच्या जागेवर ओढणारा कपडा किंवा बंधनांतर काढा.
तत्काळ वैद्यकीय मदतीसाठी फोन करा: रुग्णालयात किंवा नजीकच्या डॉक्टरांकडे जाणे आवश्यक आहे.
पण त्या व्यक्तीला हालचाल कमी करणे आवश्यक आहे: त्यामुळे विषाचे प्रमाण कमी होईल.
या सर्व कृतींची प्रात्यक्षिके मित्रांच्या मदतीने करणे महत्वाचे आहे, जेणेकरून तुम्ही एकमेकांना मदत करू शकता.
प्र. ३
अ) कोण कशाच्या साहाय्याने श्वसन करतो?
1. मासा: गिल्सच्या (पाण्याच्या आतल्या कड्यांच्या) साहाय्याने श्वसन करतो.
2. मानव: फुप्फुसांच्या (lungs) साहाय्याने श्वसन करतो.
ब) पृष्ठवंशीय प्राण्यांच्या नावाला गोल करा.
पृष्ठवंशीय प्राणी: मासा, साप
(झुरळ आणि गांडूळ पृष्ठवंशीय प्राणी नाहीत, तर गोगलगायही पृष्ठवंशीय प्राणी नाही. त्यामुळे फक्त मासा आणि साप हे पृष्ठवंशीय प्राणी आहेत.)
प्र. ४
अ) चूक की बरोबर ते लिहा:
१) बरोबर: अन्नाची भेसळ करणे हा कायद्याने गुन्हा आहे.
२) बरोबर: पदार्थ शिजत असताना C जीवनसत्त्व लवकर नष्ट होते.
३) चूक: भारतात रबराचे सर्वांत जास्त उत्पादन 'केरळ' राज्यात होते, 'कर्नाटक' राज्यात नाही.
प्र. ४ (ब)
गटात न बसणाऱ्या शब्दाचा पर्याय क्रमांक चौकटीत लिही:
१) ३) युद्धे
(इतर सर्व पर्याय हे नैसर्गिक आपत्ती आहेत, तर युद्धे मानव निर्मित घटना आहे.)
२) १) जीवनसत्त्व अ
(इतर तीन जीवनसत्त्वे म्हणजे जीवनसत्त्वे, तर 'अ' हे पर्याय म्हणजे एक विशिष्ट जीवनसत्त्व नाही.)
प्र. ४ (क)
१) उन्हाळ्यात सुती कपडे वापरावेत:
सुती कपडे श्वसनक्षम असतात आणि शरीराला हवा येऊ देतात, त्यामुळे उन्हाळ्यात तापमान कमी ठेवण्यासाठी आणि आरामदायक अनुभवासाठी सुती कपडे योग्य असतात. यामुळे शरीराला थंड ठेवण्यात मदत होते.
२) ओझोन थरास पृथ्वीचे संरक्षक कवच म्हणतात:
ओझोन थर पृथ्वीच्या वातावरणात आहे आणि यामुळे सूर्याच्या हानिकारक UV किरणांना ब्लॉक करते. हे थर पृथ्वीवरील जीवसृष्टीचे संरक्षण करते, त्यामुळे ओझोन थरास "संरक्षक कवच" म्हणून ओळखले जाते.
ड) खालील प्रवाही तक्ता पूर्ण करा.
______________ .:: काचेचे गुणधर्म ::. _______________
क) फरक लिहा.
वनस्पती | प्राणी
वनस्पती आणि प्राणी: एक तुलना
वनस्पती आणि प्राणी या दोन्ही जीवसृष्टीचे महत्त्वाचे घटक आहेत, परंतु त्यांच्यात अनेक फरक आहेत. वनस्पती स्वतःच अन्न तयार करतात, मुख्यतः फोटोसिंथेसिस प्रक्रियेद्वारे. त्यांना सूर्यप्रकाशाची आवश्यकता असते आणि ते हवा मधून कार्बन डायऑक्साइड शोषून घेतात, ज्यामुळे ते ऑक्सिजन सोडतात. याउलट, प्राणी आहाराद्वारे अन्न घेतात आणि त्यांच्या वाढीसाठी आवश्यक ऊर्जा मिळवतात.
वनस्पतींच्या कोशिकांमध्ये भिंती असतात, जे त्यांना स्थिरता आणि संरक्षितता देतात, तर प्राणी कोशिकांच्या मेम्ब्रेनने संरक्षित असतात. प्राणी हलचाल करू शकतात, त्यांच्या संवेदनशीलतेमुळे त्यांच्या वातावरणावर तात्काळ प्रतिक्रिया देतात. उदाहरणार्थ, प्राण्यांना वेगवेगळ्या स्वरूपातील संवेदनशीलता असते, जसे की आवाज, प्रकाश आणि स्पर्श, ज्यामुळे ते त्यांच्या सुरक्षिततेसाठी किंवा अन्नासाठी सजग राहू शकतात.
याशिवाय, प्रजातींच्या दृष्टिकोनातून, वनस्पती बीयांद्वारे किंवा अवयवांच्या विभाजनाद्वारे प्रजनन करतात, तर प्राणी अंडे किंवा जन्माद्वारे प्रजनन करतात.
या सर्व फरकांमुळे वनस्पती आणि प्राणी एकमेकांपासून वेगळे असले तरी, दोन्ही जीवनाचे महत्त्वाचे घटक आहेत आणि एकमेकांवर अवलंबून आहेत. वनस्पती प्राण्यांना ऑक्सिजन पुरवतात, तर प्राणी वनस्पतींच्या फुलांमधून परागकण हस्तांतरित करून त्यांना प्रजननात मदत करतात. यामुळे जीवसृष्टीतील संतुलन राखले जाते.
ड) पृथ्वीवर हवा नसती तर काय झाले असते ?
पृथ्वीवर हवा नसती तर काय झाले असते?
जर पृथ्वीवर हवा नसती, तर जीवन आणि पर्यावरणावर अनेक गंभीर परिणाम होऊ शकले असते. सर्वप्रथम, प्राण्यांचे आणि वनस्पतींचे जीवन अस्तित्वातच येऊ शकले नसते. प्राण्यांना श्वसनासाठी ऑक्सिजनची आवश्यकता असते, आणि वनस्पतींचे फोटोसिंथेसिस प्रक्रियेद्वारे ऊर्जा तयार करण्यासाठी कार्बन डायऑक्साइड आवश्यक आहे. त्यामुळे, या दोन्ही घटकांमुळे पृथ्वीवर जीवनाचे अस्तित्व असणे शक्य नव्हते.
याशिवाय, वातावरणातील ताण किंवा दबाव नसल्यामुळे पृथ्वीवरील तापमान अस्थिर होऊ शकले असते. रात्रीच्या वेळी तापमान अत्यधिक कमी होऊन थंड होईल, आणि दिवसा तापमान उच्च होईल, ज्यामुळे जीवसृष्टीसाठी अनुकूल स्थिती मिळवणे कठीण होईल.
पृथ्वीवरील जलचक्रही प्रभावीत होईल. हवा नसल्यामुळे पाण्याचा वाष्पीकरण प्रक्रिया थांबेल, त्यामुळे जलस्रोत कमी होतील, आणि पाण्याची उपलब्धता अत्यंत कमी होईल. यामुळे नदी, तलाव आणि महासागर यांसारख्या जलस्रोतांचा स्तर कमी होईल, ज्यामुळे प्राण्यांचे जीवन धोक्यात येईल.
तसेच, हवा नसल्यामुळे गडद स्थानिक वातावरणामुळे सूर्याच्या हानिकारक किरणांचा थेट संपर्क पृथ्वीवर येईल. त्यामुळे जीवसृष्टीवर गंभीर परिणाम होऊ शकतो, जे त्वचेला इजा करू शकते आणि अन्य हानिकारक परिणाम घडवू शकते.
याशिवाय, पर्जन्य आणि हवामानाचे चक्र अस्तित्वात नसल्यामुळे पृथ्वीवरील सर्व प्रकारचे तापमान, वारा, पाऊस यामध्ये गडबड होईल. एकूणच, पृथ्वीवर हवा नसल्यामुळे जीवन, वातावरण, आणि पर्यावरण यावर भयानक परिणाम होईल, आणि पृथ्वी एक निर्जन ग्रह बनली असती.
ड) चुकीच्या जोडीच्या पर्याय क्रमांक चौकटीत लिहा.
१) पोलीस - १००
२) आपत्ती नियंत्रण कक्ष-१०८
३) रुग्णवाहिका - १०२
४) अग्निशामक दल - १०५
चुकीच्या जोडीच्या पर्याय क्रमांक चौकटीत लिहा:
२) आपत्ती नियंत्रण कक्ष - १०८
(आपत्ती नियंत्रण कक्षाचा नंबर १०८ नसून तो १०९८ आहे.)
