कांगणी किंवा नांदुरू: फॉक्सटेल मिलेटची महाराष्ट्रातील विविध नावे
फॉक्सटेल मिलेट, एक पौष्टिक आणि आरोग्यदायी धान्य, महाराष्ट्रातील विविध भागांमध्ये वेगवेगळ्या नावांनी ओळखले जाते. भारतात तांदळाच्या पर्याय म्हणून याचा वापर प्राचीन काळापासून होत आहे. मराठीत, फॉक्सटेल मिलेटला मुख्यत्वे "कांगणी" किंवा "राळा" या नावाने ओळखले जाते, पण काही भागांमध्ये याला "नांदुरू" असे देखील म्हटले जाते.
कांगणी आणि राळा: महाराष्ट्रातील बहुसंख्य भागात फॉक्सटेल मिलेटसाठी सर्वात सामान्यतः वापरले जाणारे नाव म्हणजे कांगणी किंवा राळा आहे. ग्रामीण भागात या नावांनी धान्याला अधिक महत्त्व प्राप्त झाले आहे कारण हे धान्य शेतकऱ्यांसाठी सहज उपलब्ध असून, कमी पाण्यातही याची लागवड शक्य असते.
Foxtail millet in Marathi is known as नांदुरू (Nanduru).
नांदुरू: फॉक्सटेल मिलेटचे आणखी एक नाव म्हणजे नांदुरू, जे काही विशिष्ट प्रदेशांमध्ये अधिक वापरले जाते. महाराष्ट्रातील काही भागांत हे स्थानिक नाव म्हणून प्रचलित आहे, जसे काही गावांमध्ये स्थानिक भाषेत किंवा बोलीत फॉक्सटेल मिलेटला नांदुरू असे म्हणतात. ही क्षेत्रीय नावांची विविधता महाराष्ट्राच्या सांस्कृतिक आणि भाषिक विविधतेचे प्रतीक आहे.
धान्याचे फायदे: फॉक्सटेल मिलेट हे धान्य आरोग्यासाठी अत्यंत फायदेशीर आहे. यात भरपूर प्रमाणात फायबर, प्रथिने आणि लो कार्बोहायड्रेट्स असतात, ज्यामुळे ते मधुमेह, हृदयविकार, आणि वजन नियंत्रित ठेवण्यासाठी उपयुक्त ठरते. याची शेती कमी पाण्यात केली जाऊ शकते, त्यामुळे पाण्याची कमी असणाऱ्या भागातही याची लागवड सोपी असते.
महाराष्ट्रातील खाद्यसंस्कृतीत मिलेट्सचे स्थान अनन्यसाधारण आहे. बदलत्या काळानुसार आणि आहारातील आरोग्यदायी पर्यायांकडे वाढणारी लोकांची आकर्षणामुळे फॉक्सटेल मिलेटला आहारात अधिक महत्त्व प्राप्त झाले आहे.
निष्कर्ष:
फॉक्सटेल मिलेटचे कांगणी, राळा आणि नांदुरू या विविध नावांनी ओळखले जाणे, हे महाराष्ट्रातील भाषिक आणि प्रादेशिक विविधतेचे उदाहरण आहे. कोणत्याही नावाने ओळखले जावे, परंतु हे धान्य आपल्या आरोग्य आणि शेतीच्या दृष्टीने महत्त्वाचे आहे.
