भारतात आणि परदेशात कारचं स्टेअरिंग व्हील वेगवेगळ्या बाजूंना का असतं?

कारचं स्टेअरिंग व्हील भारतात नेहमी उजव्या बाजूला असतं, तर अनेक परदेशी देशांत ते डाव्या बाजूला ठेवलेलं असतं. ही रचना आपल्याला पहिल्या नजरेत साधी वाटू शकते, पण यामागे ऐतिहासिक कारणं आणि वाहतुकीच्या पद्धतीशी संबंधित काही महत्त्वाचे मुद्दे दडलेले आहेत. चला, जाणून घेऊ या यामागचं नेमकं कारण आणि त्याचे फायदे.

---

1. ब्रिटिशांचा प्रभाव: स्टेअरिंगच्या बाजूचं मुख्य कारण

भारताच्या वाहतुकीच्या नियमांवर आणि कारच्या रचनेवर ब्रिटिश सत्तेचा मोठा प्रभाव आहे. भारतावर ब्रिटिशांनी जवळपास 200 वर्षं राज्य केलं आणि त्याच काळात त्यांनी आपल्या देशात प्रचलित असलेल्या नियमांचं अनुकरण भारतातही केलं. इंग्लंडमध्ये रस्त्याच्या डाव्या बाजूने वाहतूक चालते आणि गाड्यांचं स्टेअरिंग व्हील उजव्या बाजूला असतं. हा नियम भारतातही लागू करण्यात आला.

> स्वातंत्र्यानंतरही हा नियम बदलण्यात आला नाही, कारण वाहतुकीचं संपूर्ण व्यवस्थापन याच नियमांवर आधारित झालं होतं.



2. डाव्या बाजूने वाहन चालवण्याचा नियम कसा आला?

डाव्या बाजूने वाहतूक करण्याचं उगम प्राचीन काळातील घोडागाड्या आणि शस्त्रधारी माणसांमध्ये आढळतो. बहुतेक लोक उजव्या हाताने शस्त्र चालवायचे, त्यामुळे रस्त्याच्या डाव्या बाजूने चालणे सुरक्षित समजले जायचे. या प्रथेतूनच ब्रिटन आणि त्याच्या वसाहतींमध्ये डाव्या बाजूच्या वाहतुकीचा नियम आला.

3. जगातील वाहतुकीचे नियम: दोन वेगवेगळ्या पद्धती

डाव्या बाजूने वाहतूक करणारे देश: भारत, इंग्लंड, ऑस्ट्रेलिया, जपान यांसारख्या देशांमध्ये स्टेअरिंग व्हील उजव्या बाजूला असतं.

उजव्या बाजूने वाहतूक करणारे देश: अमेरिका, फ्रान्स, जर्मनी, चीन अशा 163 देशांमध्ये रस्त्यावर उजव्या बाजूने वाहतूक होते आणि स्टेअरिंग व्हील डाव्या बाजूला असतं.


4. अमेरिकेत स्टेअरिंग डाव्या बाजूला का असतं?

अमेरिकेतील वाहतुकीची पद्धत वेगळी का आहे, हे समजून घेण्यासाठी 18व्या शतकातील घोडागाड्यांच्या वापराकडे पाहावं लागतं. त्या काळात चालक उजव्या हातात चाबूक धरून घोड्यांना हाकायचा. त्यामुळे चालकाला डाव्या बाजूला बसणं सोयीचं वाटायचं, जेणेकरून तो रस्त्यावरून जाणाऱ्या लोकांना सहज पाहू शकेल. पुढे जेव्हा कारचा अविष्कार झाला, तेव्हा याच प्रथेनुसार अमेरिकेत स्टेअरिंग व्हील डाव्या बाजूला ठेवण्यात आलं आणि वाहतूक उजव्या बाजूने सुरू झाली.


---

5. भारतात स्टेअरिंग व्हील उजव्या बाजूला ठेवण्याचे फायदे

1. आरशातून चांगला दिसावा: चालक उजव्या बाजूला बसल्यामुळे रस्त्याच्या डाव्या बाजूने जाणाऱ्या लोकांना सहज पाहू शकतो.


2. वाहतुकीचा समतोल: डाव्या बाजूने चालणाऱ्या वाहतुकीमध्ये उजव्या बाजूला स्टेअरिंग असलेली गाडी ओव्हरटेक करताना सुरक्षित ठरते.


3. ऐतिहासिक पद्धतीचा परिणाम: ब्रिटिशांनी लागू केलेले नियम दीर्घ काळ चालू राहिल्याने वाहन चालक आणि पादचारी या पद्धतीला सरावले आहेत.




---

6. वाहतुकीचे नियम बदलवण्याची आवश्यकता का नाही?

भारतात आणि इतर देशांमध्ये वाहतुकीच्या नियमांमध्ये बदल करण्यासाठी प्रचंड संसाधनं लागली असती. संपूर्ण रस्ते, वाहतूक चिन्हं, आणि ड्रायव्हिंग शाळा यामध्ये बदल करणं खर्चिक आणि अवघड ठरलं असतं. यामुळे, स्वातंत्र्यानंतरही भारतात ब्रिटिश काळातील वाहतुकीचे नियम कायम ठेवण्यात आले.


---

निष्कर्ष

भारतात स्टेअरिंग व्हील उजव्या बाजूला असण्याचं मुख्य कारण ब्रिटिशांच्या नियमांवर आधारित आहे. तसेच, डाव्या बाजूने वाहतूक केल्यामुळे चालकाला रस्त्यावरील लोक सहज दिसतात आणि वाहतुकीत समतोल राखला जातो. अमेरिकेत आणि इतर देशांमध्ये वेगळी पद्धत का आली यामागे ऐतिहासिक आणि सांस्कृतिक कारणं आहेत. प्रत्येक देशानं आपल्या सोयीप्रमाणे वाहतुकीचे नियम ठरवले असून, हे नियम आजही त्या देशाच्या वाहतुकीचा अविभाज्य भाग आहेत.


---

जगभरातील वाहतुकीच्या प्रकाराचा तक्ता:


जगभरातील वाहतुकीच्या प्रकारांचा तक्ता

वाहतुकीची बाजू देशांची संख्या उदाहरण
डाव्या बाजूने वाहतूक 76 देश भारत, इंग्लंड, जपान
उजव्या बाजूने वाहतूक 163 देश अमेरिका, फ्रान्स, जर्मनी