सायबर घोटाळेबाज लोक फसवणूक करण्यासाठी विविध तंत्रांचा वापर करतात, ज्यामुळे अनेक निष्पाप लोकांचे आर्थिक नुकसान होते. मीडिया रिपोर्ट्सनुसार, 2024 च्या पहिल्या सहा महिन्यात UPI संबंधित 26,000 लोकांची फसवणूक झाली आहे.
या फसवणुकीतील काही सामान्य पद्धतींमध्ये बनावट पेमेंट स्क्रीनशॉट तयार करणे, मित्र असल्याचे भासवून पैसे मागणे, बनावट UPI QR कोड वापरणे आणि स्क्रीन मॉनिटरिंग ॲप्सचा वापर करणे समाविष्ट आहे.
या घोटाळ्यांपासून बचाव करण्यासाठी काही महत्त्वाचे टिप्स लक्षात ठेवाव्यात. UPI पिन कधीही कोणाशीही शेअर करू नका, पेमेंट रिसिव्ह करताना काळजी घ्या, अज्ञात पेमेंट लिंकवर क्लिक करणे टाळा, आणि स्मार्टफोनला मजबूत पासवर्ड आणि अँटीव्हायरसने संरक्षित ठेवा. या गोष्टींचे पालन करून आपण सायबर फसवणूक पासून सुरक्षित राहू शकता.
फसवणूक करण्याच्या पद्धती
1. बनावट पेमेंट स्क्रीनशॉट: सायबर ठग एक बनावट इमेज तयार करतात, ज्यामध्ये भासवत असलेल्या रुपयांची माहिती असते. हे पीडितेवर दाबा करून पैसे परत मागण्याचा प्रयत्न करतात, जसे की “माझ्याकडून चुकून तुमच्या अकाउंटमध्ये पैसे सेंट झाले आहेत, कृपया ते परत द्या.”
2. मित्र असल्याचे भासवून पैसे मागणे: ठग AI व्हॉईस क्लोनिंग आणि डीपफेक तंत्राचा वापर करून मित्र किंवा नातेवाईक असल्याचे भासवतात. त्यानंतर ते इमरजेंसीच्या बहाण्याने पैसे मागतात.
3. बनावट UPI QR कोड: ठग बनावट UPI QR कोड वापरून लोकांना फसवतात. हे QR कोड वापरकर्त्यांना बनावट वेबसाइटवर नेऊन, पेमेंट करण्यास भाग पाडतात.
4. स्क्रीन मॉनिटरिंग ॲप्स: काही संशयास्पद ॲप्स पीडिताची स्क्रीन रेकॉर्ड करून बँकेचे लॉगिन आणि UPI कोड चोरतात, ज्यामुळे ते बँक खात्यात प्रवेश करू शकतात.
स्वतःचे संरक्षण कसे करावे
सायबर स्कॅमर्सपासून बचाव करण्यासाठी खालील टिप्स लक्षात ठेवा:
UPI पिन शेअर करू नका: UPI पिन तुमच्या डेबिट कार्डच्या ATM पिनसारखा असतो. कधीही कोणाशीही शेअर करू नका. स्कॅमर कस्टमर सहाय्यक किंवा बँक अधिकारी म्हणून उभे राहू शकतात आणि UPI पिन किंवा OTP मागू शकतात.
पेमेंट रिसिव्ह करताना काळजी घ्या: पेमेंटसाठी UPI पिन टाकण्याची गरज नाही. जर कोणी तुम्हाला पिन टाकण्यास सांगितले तर ते तुमच्या बँक खात्यात घुसू शकतात.
अज्ञात पेमेंट लिंकपासून सावध रहा: SMS, ईमेल किंवा मेसेजिंग ॲप्सद्वारे पाठवलेल्या अज्ञात पेमेंट लिंक्सवर क्लिक करणे टाळा. या लिंक्सचा वापर करून स्कॅमर तुमचे बँक डिटेल्स आणि पर्सनल माहिती चोरतात.
तुमचा स्मार्टफोन सुरक्षित ठेवा: स्मार्टफोन सुरक्षित ठेवण्यासाठी मजबूत पासवर्ड, फिंगरप्रिंट किंवा फेस लॉकचा वापर करा. अँटीव्हायरस सॉफ्टवेअरचा वापरही फायद्याचा ठरतो.
सायबर फसवणूक हे एक गंभीर समस्या असून ज्यामुळे अनेक लोकांना मोठा आर्थिक तोटा सहन करावा लागतो. या घोटाळ्यांपासून वाचण्यासाठी सदैव सावध रहाणे आवश्यक आहे.
